Tương Lai Công Nghệ: Bài Học Từ Cuộc Phỏng Vấn Với Nhậm Chính Phi
Mở đầu
Tuần này, Nhân Dân Nhật Báo (ngày 10/6/2025) có cuộc phỏng vấn với Nhậm Chính Phi - người sáng lập Huawei - ngay tại Shenzhen.
Buổi phỏng vấn khá hay, nói về chiến lược công nghệ của Huawei và tầm quan trọng của nghiên cứu cơ bản trong thời đại cạnh tranh công nghệ toàn cầu.
Mình tóm tắt lại những điểm đáng chú ý nhất và nghĩ xem Việt Nam có thể học được gì từ đó.
Những điểm hay từ cuộc phỏng vấn
Nhậm Chính Phi chia sẻ khá nhiều về chip, phần mềm, AI và cách làm nghiên cứu. Dưới đây là những đoạn mình thấy hay nhất:
1. Về vấn đề chip
Trích dẫn tiếng Trung:
“我们单芯片还是落后美国一代，我们用数学补物理、非摩尔补摩尔，用群计算补单芯片，在结果上也能达到实用状况。”
Dịch ra thì:
“Chip đơn của chúng tôi vẫn kém Mỹ một thế hệ. Nhưng chúng tôi dùng toán học bù lại, dùng công nghệ ngoài định luật Moore, dùng nhiều chip nhỏ làm việc cùng nhau thay vì một chip lớn. Kết quả vẫn đáp ứng được thực tế.”
Việt Nam có thể làm gì:
Chip cao cấp thì khó làm, nhưng mình có thể mạnh về phần mềm, thuật toán và hệ thống phân tán. Đầu tư vào đây để bớt phụ thuộc vào nhập khẩu chip.
2. Về phần mềm và giáo dục
Trích dẫn tiếng Trung:
“软件是卡不住脖子的，那是数学的图形符号、代码，一些尖端的算子、算法垒起来的，没有阻拦索。困难在我们的教育培养、人才梯队的建设。”
Dịch ra thì:
“Phần mềm thì không ai cấm được. Nó chỉ là toán học, code, và thuật toán thôi. Không ai ngăn được. Cái khó là làm sao đào tạo được người giỏi.”
Việt Nam có thể làm gì:
Tập trung đào tạo người giỏi toán, lập trình, tư duy thuật toán - ngay từ cấp phổ thông. Đây là thứ không ai cấm vận được.
3. Về nghiên cứu lý thuyết
Trích dẫn tiếng Trung:
“中国经济发展到一定程度后，就应该重视理论研究，特别是基础理论。不搞基础理论，就没有根。即使枝繁叶茂，风一吹就倒。”
Dịch ra thì:
“Khi kinh tế phát triển rồi thì phải chú trọng nghiên cứu lý thuyết cơ bản. Không có lý thuyết nền tảng thì giống như cây không có rễ - dù tốt tươi đến đâu cũng đổ khi gió thổi.”
Việt Nam có thể làm gì:
Đầu tư vào nghiên cứu cơ bản - toán học, vật lý, khoa học máy tính. Đây là gốc rễ của công nghệ. Không có nó thì mãi mãi chỉ copy người ta thôi.
4. Về hỗ trợ các nhà khoa học
Trích dẫn tiếng Trung:
“我们必须理解并支持理论工作者。理论科学家是孤独的，我们要有战略耐心，要理解他们。… 社会要宽容，国家要支持。”
Dịch ra thì:
“Phải hiểu và hỗ trợ người làm nghiên cứu lý thuyết. Họ thường làm việc đơn độc, cần kiên nhẫn dài hạn. Những gì họ nghĩ ít người hiểu được. Xã hội phải bao dung, nhà nước phải hỗ trợ.”
Việt Nam có thể làm gì:
Tạo quỹ hỗ trợ nghiên cứu dài hạn. Đừng ép nhà khoa học phải cho kết quả ngay. Nghiên cứu cơ bản có khi 5-10 năm mới thấy được giá trị.
5. Về đầu tư R&D
Trích dẫn tiếng Trung:
“华为每年投入1800亿元研发，其中600亿元投入基础理论研究，不考核产出；1200亿元用于产品研发，要考核。”
Dịch ra thì:
“Huawei đầu tư mỗi năm 180 tỷ NDT (khoảng 600 nghìn tỷ VNĐ) vào R&D. Trong đó 600 tỷ cho nghiên cứu lý thuyết - không đòi hỏi kết quả ngay. 1.200 tỷ còn lại cho phát triển sản phẩm - có đánh giá hiệu quả.”
Việt Nam có thể làm gì:
Phân bổ ngân sách R&D rõ ràng: một phần cho nghiên cứu dài hạn (không đòi KPI), một phần cho thương mại hóa (có đo lường cụ thể).
6. Về AI
Trích dẫn tiếng Trung:
“人工智能可能是人类社会的最后一场科技革命。发展人工智能必须有电力保障，中国的发电、输电、通讯网络在全球都是领先的。”
Dịch ra thì:
“AI có thể là cuộc cách mạng công nghệ cuối cùng của loài người. Muốn phát triển AI phải có điện ổn định và mạng viễn thông mạnh. Trung Quốc có cả hai.”
Việt Nam có thể làm gì:
AI tốn điện và băng thông cực kỳ nhiều. Muốn ứng dụng AI rộng rãi thì phải đầu tư hạ tầng điện, mạng, cloud. Tập trung vào những lĩnh vực thiết thực: y tế, giáo dục, nông nghiệp.
7. Về thái độ làm việc
Trích dẫn tiếng Trung:
“不管别人夸你还是骂你，关键是你能不能把事情做好。做好自己，就没有问题。”
Dịch ra thì:
“Người ta khen hay chê không quan trọng. Quan trọng là mình có làm tốt việc của mình không. Làm tốt rồi thì không lo gì.”
Việt Nam có thể làm gì:
Tập trung vào chất lượng công việc, đừng chạy theo thành tích ngắn hạn hay dư luận. Làm thật, làm tốt mới bền vững.
Tóm lại
Vài điểm chính Việt Nam có thể học:
| Lĩnh vực | Bài học từ Huawei | Việt Nam nên làm gì |
|---|---|---|
| Chip & phần cứng | Dùng toán học và nhiều chip nhỏ bù lại chip lớn | Mạnh về thuật toán và hệ thống phân tán |
| Phần mềm | Phần mềm không ai cấm được, phụ thuộc vào người | Đào tạo tư duy toán & lập trình từ sớm |
| AI | AI cần hạ tầng điện & mạng mạnh | Đầu tư điện, mạng, cloud. Ứng dụng AI vào y tế, nông nghiệp |
| Nghiên cứu cơ bản | Đầu tư dài hạn, không đòi kết quả ngay | Lập quỹ hỗ trợ nghiên cứu 5-10 năm |
| Hỗ trợ nhà khoa học | Kiên nhẫn, không ép KPI | Chính sách hỗ trợ dài hạn cho nhà nghiên cứu |
Tóm tắt và suy nghĩ cá nhân từ cuộc phỏng vấn Nhậm Chính Phi trên Nhân Dân Nhật Báo